Εισαγωγή του βιβλίου από τον συγγραφέα, Πάνο Τριγάζη

Ποια η σχέση του Λαμπράκη με το Κυπριακό; Εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα, το Κυπριακό αποτελεί πρόβλημα ειρήνης στο νησί και τη Μεσόγειο. Θα έλεγα ότι και οι αντιαποικιοκρατικοί αγώνες του κυπριακού λαού ήσαν αγώνες για την ειρήνη, η οποία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ελευθερία και ανεξαρτησία. Προφανώς ο Λαμπράκης, ο οποίος δολοφονήθηκε σχετικά νέος (ήταν 50 ετών το 1963), δεν έζησε όλες τις φάσεις του κυπριακού προβλήματος. Εζησε, όμως, ίσως την πιο κρίσιμη περίοδο, από τον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-59 μέχρι τα πρώτα χρόνια ζωής της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Μιλώντας για πορεία ειρήνης εννοώ πορεία διεκδίκησης της ειρήνης, που μπορεί να είναι ειρηνική, πολύ ταραγμένη, ενίοτε και ματωμένη. Τέτοια είναι η πορεία ειρήνης της Κύπρου, εδώ και πολλές δεκαετίες, που από το 1963 έχει δύο πτυχές, την εσωτερική και τη διεθνή.

Η πρώτη, δυστυχώς και τελευταία, διεθνής πορεία ειρήνης που έκανε ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν μαζί με εκατό Κύπριους του Λονδίνου από το Ολντερμάστον στο Χάιντ Παρκ (12-14 Απριλίου 1963), απόστασης ογδόντα χιλιομέτρων και διάρκειας τεσσάρων ημερών, για την οποία κράτησε και ημερολόγιο που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο αυτό. Ακολούθησε, μία εβδομάδα μετά, η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης.

Η πορεία ειρήνης του Λαμπράκη ξεκίνησε από τη βιοπάλη στη γενέτειρά του, συνεχίστηκε με τις λαμπρές επιδόσεις του στους αθλητικούς στίβους, τις οποίες διαδέχτηκαν η ένταξή του στο ΕΑΜ για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον φασισμό, καθώς και η ανάδειξή του σε κορυφαίο λειτουργό της Ιατρικής.

Τη χρονιά που δολοφονήθηκε ο Λαμπράκης (1963) δέχτηκε βαρύτατο πλήγμα και η ειρήνη στην ανεξάρτητη Κύπρο, με την έναρξη των διακοινοτικών συγκρούσεων.

Ο υπότιτλος «Κοινή Πορεία Ειρήνης» θα μπορούσε να περιέχει και άλλα επίθετα, όπως ελπιδοφόρα, ηρωική, αλλά και μαρτυρική. Μάρτυρας της ειρήνης είναι ο Λαμπράκης και ως μάρτυρας απεικονίζεται σε σκίτσα και ζωγραφικούς πίνακες, τα πρώτα χρόνια μετά τη δολοφονία του.

Πορεία ηρωισμού, αλλά και μαρτυρίου, αποτελεί και το Κυπριακό, με πολλές καμπές και πολλά ορόσημα. Ατέλειωτος ο κατάλογος των ηρώων του κυπριακού αγώνα, που αρχικά ήταν αγώνας για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αλλά μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου πήρε τη μορφή αγώνα για την υπεράσπιση της υπόστασής της, με το να κρατηθεί η Κυπριακή Δημοκρατία μακριά από την αντιπαράθεση Ανατολής – Δύσης, εντασσόμενη, με απόφαση του προέδρου Μακαρίου, στο Κίνημα των Αδεσμεύτων χωρών και όχι στο ΝΑΤΟ. Οι δρόμοι πολλών πόλεων της Ελλάδας φέρουν τα ονόματα της ίδιας της Κύπρου, του Γρηγόρη Αυξεντίου και των Καραολή και Δημητρίου, για να αναφέρω μόνο τους πλέον γνωστούς από τους ήρωες και μάρτυρες της κυπριακής ελευθερίας.

1964 Παγκύπρια Πορεία Ειρήνης κατά των Βρετανικών Βάσεων

Το κίνημα ειρήνης στην Ελλάδα, το οποίο είχε (και έχει) στις τάξεις του πολλούς Κύπριους αγωνιστές, αναπτύχθηκε μετεμφυλιακά, με το Κυπριακό ανάμεσα στα κύρια θέματά του και τη νεολαία στις πρώτες γραμμές. Πάντοτε τα κινήματα ειρήνης, που μετά το 1945 απέκτησαν χαρακτήρα αντιιμπεριαλιστικό και αντιπυρηνικό, στηρίχτηκαν για την ανάπτυξή τους στη συμμετοχή της νέας γενιάς, όπως συνέβη στην Αμερική με το κίνημα κατά του «βρόμικου πολέμου» στο Βιετνάμ, αλλά και στην Ευρώπη με το αντιπυρηνικό κίνημα των δεκαετιών 1970 και 1980.

Πολύ περισσότερο μετά το 1974, το Κυπριακό κατέστη κεντρικό πρόβλημα ειρήνης για την Ανατολική Μεσόγειο. Γι’ αυτό και τα σημερινά κινήματα αλληλεγγύης με τον κυπριακό λαό θεωρούν ότι η αναγκαία –όσο ποτέ πριν– λύση του προβλήματος μπορεί να μετατρέψει την επανενωμένη Κύπρο σε γέφυρα ειρήνης της Ευρώπης με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Από κανένα σχέδιο ειρήνης της Ε.Ε. για τις περιοχές αυτές δεν μπορεί να απουσιάζει το Κυπριακό. Σήμερα, το σύνθημα της μετά το 1974 Διεθνούς Επιτροπής Αλληλεγγύης με τον Κυπριακό Λαό, που ήταν «Η Κύπρος αγωνίζεται για τον κόσμο – ο κόσμος πρέπει να αγωνιστεί για την Κύπρο», μπορεί να τροποποιηθεί ως εξής: «Η Κύπρος αγωνίζεται για την Ευρώπη και τις αξίες της – Η Ε.Ε. οφείλει να εργαστεί για ειρηνική και ανεξάρτητη Κύπρο».

Η πρώτη δική μου διαδήλωση, σε ηλικία 10 ετών, ήταν για το Κυπριακό. Το 1960, όντας μαθητής του Πρώτου Δημοτικού Σχολείου Πύργου, είχα λάβει μέρος με το σχολείο μας στην υποδοχή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην πρωτεύουσα της Ηλείας. Ο Μακάριος βρισκόταν στο κτίριο της Μητρόπολης Ηλείας και είχαμε κάνει πορεία από το σημερινό Δικαστικό Μέγαρο Πύργου, φωνάζοντας «Αυτοδιάθεση». Πολύ αργότερα, όντας φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, γνώρισα πολλούς Κύπριους και την κουλτούρα τους, μέσω και της μεγάλης και δημιουργικής κυπριακής παροικίας του Λονδίνου, η οποία παίζει ρόλο και στη βρετανική πολιτική ζωή και είχε συμπαρασταθεί ενεργά στον τότε αντιδικτατορικό αγώνα του ελληνικού λαού.

Μεταδικτατορικά, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ την Κύπρο πολλές φορές και να συναντηθώ με πολιτικούς ηγέτες των δύο Κοινοτήτων. Συνεπώς, ο δεσμός μου με τον κυπριακό λαό είναι πολύχρονος και πολύμορφος. Κι αν δεν ήμουν πολίτης της Ελλάδας, θα ’θελα να ήμουν της Κυπριακής Δημοκρατίας, τα 60 χρόνια της οποίας θα τιμήσουμε το 2020.

Πάνος Τριγάζης Ιούλιος 2019

https://www.efsyn.gr/politiki/204338_lamprakis-kypros-koini-poreia-eirinis